Onderwijs (III)

Gisteravond was ik op een bijeenkomst over onderwijs. Het was geen saaie bijeenkomst in een achterafzaaltje vol saaie pakken die over toekomst praten alsof er sinds 1955 weinig veranderd is in de wereld, NEE: in de voormalige gymzaal van de voormalige basisschool hadden zeker 100 ouders, leerkrachten, bestuurders en andere geïnteresseerden zich verzameld om over de toekomst van het onderwijs ten tijde van bevolkingskrimp te brainstormen. En dat is ook wat er gebeurde; een storm aan ideeën en plannen ging rond tijdens een dialoog in hoog tempo. De energie en het enthousiasme in de zaal was tastbaar. Had ik op de heenweg in de lichte regen weer eens gevoeld waarom ik ook weer eigenlijk nooit pizza eet, tijdens de lezingen en vooral tijdens de gesprekken daarna steeg mijn energielevel weer naar ongekende hoogten.
Er waren ook wel frustrerende onderwerpen, een die steeds terug kwam waren stenen. Stenen die samen een gebouw, de eigenlijke school vormen. Onderhoud daarvan is duur, kunnen we in elk dorp op het eiland een school behouden, dat soort vraagstukken waarbij feitelijk geld centraal staat, terwijl we het over onderwijs en toekomst gingen hebben.
Op de weg terug naar huis moest ik denken aan Kees Boeke. Vorig jaar verscheen zijn biografie, waarin beschreven staat dat hij niet de vriendelijke, enthousiaste schoolleider zoals ik me die ik me altijd had voorgesteld naar aanleiding van andere verhalen. Maar evengoed, veel van zijn ideeën zijn ook nu nog slim.  Wijs is hij die leert van elk mens.
Op de werkplaats zijn de leerlingen  mede verantwoordelijk voor het gebouw en de omgeving. Schoonhouden, schilderen, kleine reparaties, grasmaaien, … Dat lijkt misschien onzinnige schooltijd; kinderen moeten lezen, rekenen en schrijven op school, niet grasmaaien, wc’s boenen en op een ladder staan. Toch?
Toch bleef de gedachte in mijn hoofd rondspoken; Omdat het werk wat leerlingen (en leerkrachten en behulpzame ouders) zelf kunnen doen, niet door een (dure) professional hoeft te worden gedaan,  kan het mogelijk een hoop geld besparen.
En zouden leerlingen niet een hoop kunnen leren van buitenwerk?
Niet dat ik meteen de kleuters de wc’s wil laten boenen, maar ik kan ze wel leren hoe zevenblad eruit ziet (biologie) dat de steel driekant is (wiskunde: vormen), dat het een woekerende plant is die anderen verstikt (ecologie) en dat we hem daarom uit de grond trekken.
‘Als de blaadjes klein zijn en glimmen, doe je ze in deze emmer, daar gaan we straks lekkere pesto van maken. Als de blaadjes groot zijn en dof, doe je ze in die emmer, die gaan naar de kippen, konijnen, geiten en/of caviae.’
Kennis en liefde voor natuur en de omgeving leidt tot verbondenheid en respect en daaruit volgt duurzaam gedrag, hoorde ik iemand op deze avond zeggen. Moet je daarvoor op dure schoolreis naar grootse natuurgebieden, of zou de schooltuin en het bosje er omheen ook natuur zijn? Reizen is ook meestal niet erg goed voor het milieu; niet voor elke school is het haalbaar om met de hele groep op de fiets de natuur in te gaan.
Maar ook een simpele actie als het vegen van het schoolplein verbergt een scala aan leerervaringen, brainstormde ik verder. Wat is de oppervlakte van het plein? (meetkunde) en hoelang doe je erover om dat in je eentje te vegen met een bezem van 40 cm? (rekenen, inschatten) en hoeveel sneller gaat het als je dat met twee, vier, tien, vijftien mensen doet? Je ontmoet vanzelf de economische wet van toe en afnemende meerwaarde. En wie kan het plein sneller geveegd hebben? Groep zeven of groep acht? Een beetje gezonde competitie onder het genot van een glaasje ranja.
Het lijkt mij ook dat, als je zelf verantwoordelijk bent voor het opruimen van het plein en de gangen, het waarschijnlijker is dat je rommel in de prullenbak gooit. En als je dat niet doet, zal de rest van de groep jou daar wel op aanspreken; zij zijn tenslotte met jou verantwoordelijk voor het opruimen. En zo kwam ik binnen de veertien kilometer die ik aflegde van Kees Boeke bij Makarenko. Er is nog zoveel meer te spreken en leren over ontwikkeling, leren en onderwijs.